Çölyak hastalığı, gluten adı verilen bir proteine karşı ince bağırsağın gösterdiği hassasiyetle ortaya çıkan kronik bir rahatsızlıktır. Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir bileşendir ve çölyak hastalarında bu madde, ince bağırsaktaki villus adı verilen küçük yapılara zarar vererek besin emilimini engeller. Bu durum, hastalarda çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde daha sık görülür ve her yaşta ortaya çıkabilir.
Çölyak Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Çölyak hastalığının belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Yetişkinlerde genellikle karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık, gaz, kilo kaybı, yorgunluk ve halsizlik gibi sindirim sistemiyle ilgili sorunlarla kendini gösterir. Ayrıca anemi, kemik erimesi, ciltte kaşıntılı döküntüler (dermatitis herpetiformis) ve kadınlarda adet düzensizlikleri gibi belirtiler de görülebilir. Çocuklarda ise büyüme geriliği, diş minesinde kusurlar, kusma ve kronik karın ağrısı gibi belirtiler daha yaygındır. Bu belirtiler, diğer sindirim sistemi hastalıklarıyla karıştırılabilir. Bu nedenle doğru tanı için kan testleri, bağırsak biyopsisi ve endoskopi gibi yöntemlere başvurulur.
Çölyak Hastalığı Kimlerde Görülür?
Çölyak hastalığı, genetik faktörlere bağlı olarak gelişme eğilimindedir. Ailesinde çölyak hastası bulunan kişiler, birinci derece akrabalar ve bazı genetik bozukluklara sahip bireyler risk grubundadır. Ayrıca Down sendromu, tip 1 diyabet veya tiroid hastalığı gibi otoimmün rahatsızlığı olanlar da çölyak hastalığına daha yatkındır. Çevresel faktörler de hastalığın ortaya çıkmasında rol oynar. Hamilelikte yüksek miktarda gluten tüketimi veya erken yaşta gluten içeren gıdalar tüketmek hastalığın riskini artırabilir.
Çölyak Hastalığının Tedavisi Mümkün mü?
Çölyak hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamakla birlikte, semptomlar glutensiz bir diyetle büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Hastalar, buğday, arpa ve çavdar içeren gıdalardan tamamen uzak durmalıdır. Ayrıca işlenmiş gıdalar, soslar ve bazı katkı maddeleri de gizli gluten kaynakları olabilir bu yüzden dikkatli tüketiminde fayda var. Çoğu hasta, glutensiz diyete başladıktan sonra semptomlarda belirgin bir iyileşme hisseder. Ancak bazı durumlarda, vitamin ve mineral eksiklikleri gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu eksikliklerin giderilmesi için doktor kontrolünde takviyeler kullanılabilir.
Çölyak Hastaları Nasıl Beslenmeli?
Çölyak hastalarının beslenme programı, tamamen glutensiz gıdalardan oluşmalıdır. Pirinç, mısır, kinoa, karabuğday ve patates gibi glutensiz tahıllar, buğdayın yerini alabilir. Taze meyve ve sebzeler, et, balık, yumurta, yoğurt, peynir, baklagiller ve glutensiz sert kabuklu yemişler, çölyak hastaları için güvenli ve besleyici seçeneklerdir. Lif, omega-3 yağ asitleri ve sağlıklı yağlar açısından zengin bir diyet, bağırsak sağlığını destekler. Glutensiz unlarla yapılan ekmek, makarna ve tatlılar da hastaların diyetine çeşitlilik katan seçeneklerdir. Ancak çapraz bulaşma riskine karşı dikkatli olunmalıdır. glutensiz ürünlerin glutenli gıdalarla aynı ortamda hazırlanmaması gerekir.
Çölyak Hastalarının Kaçınması Gereken Gıdalar
Çölyak hastaları, gluten içeren tüm gıdalardan uzak durmalıdır. Bu gıdalar arasında ekmek, makarna, kek, pasta, bisküvi, kraker ve diğer unlu mamuller yer alır. Bira, bazı şaraplar ve damıtılmış içkiler de gluten içerebilir. Ayrıca hazır çorbalar, soslar, salata sosları ve baharat karışımları gibi işlenmiş ürünlerde gizli gluten bulunabilir. Bu nedenle, gıda etiketlerini dikkatlice okumak ve "glutensiz" ibaresi taşıyan ürünleri tercih etmek önemlidir.